| Abstrakt: | Ewa MalinowskaUniwersytet OpolskiKonstytucja jako akt stanowiący tożsamość państwa i narodu polskiegoW niniejszym szkicu interesuje mnie tożsamość państwa i narodu, a właściwie ich obraz w konstytucjach polskich.Konstytucja to akt prawny najwyższej rangi, jej treść ściśle związana jest z dziejami państwa, z panującym ustrojem. Żyjemy w kraju, który miał różne ustroje i wszystkie, niezależnie od tego, czy nam się to podoba, czy nie, tworzą dziedzictwo, którym jesteśmy obarczeni. Istnieje w Polsce tradycja i dziedzictwo konstytucyjne . Do dziedzictwa konstytucyjnego należy i konstytucja I Rzeczypospolitej, tj., Konstytucja 3 maja z 1791 r., i konstytucje z okresu zaborów (Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 1807 r. oraz Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815 r.), a także konstytucje II Rzeczypospolitej (Marcowa z 1921 r. i Kwietniowa z 1935 r.) oraz Konstytucja Polski Ludowej z 1952 r. Dokonujące się w ciągu wieków zmiany ustroju politycznego i społecznego w Polsce znajdują swój wyraz przede wszystkim w preambułach konstytucyjnych. Preambuły najdobitniej dają wyraz tradycjom i wartościom decydującym o tożsamości państwa i narodu polskiego ( informację na ten temat przynosi także rozdział o wolnościach i prawach człowieka i obywatela).Aksjologiczne nacechowanie konstytucji wynika z funkcji, jaką tekst ten pełni w państwie. Otóż jako akt prawny najwyższej rangi określa nie tylko urządzenie państwa, jego funkcjonowanie i reguły życia publicznego, ale wskazuje także, co stanowi dla wspólnoty państwowej wartość. Trzeba podkreślić, że system wartości leżący u podstaw konstytucji uwarunkowany jest kontekstem historycznym, politycznym i społecznym.Wartością naczelną (absolutną) wymienioną w preambułach trzech konstytucji (1791, 1921, 1997) – w zasadzie w tym samym kontekście – w kategorii etyki teologiczno-aksjologicznej (Lizisowa 2002: 82) jest dobro: “Dla dobra powszechnego... niniejszą konstytucję uchwalamy” (Konstytucja 3 maja); “dla dobra całej odradzającej się ludzkości... tę oto ustawę konstytucyjną... uchwalamy i stanowimy” (Konstytucja Marcowa); “równi w prawach i powinnościach dla dobra wspólnego – Polski..., dla dobra Rodziny Ludzkiej... ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa” (Konstytucja RP). W intencji prawodawcy konstytucyjnego celem dążenia jest nie dobro samo w sobie, ale dobro dla ludzkości, Ojczyzny, Polski (dobro powszechne, wspólne, całej ludzkości, Rodziny Ludzkiej). Najważniejszymi wartościami w Konstytucji RP z 1997 r. jest “wspólne dobro wszystkich obywateli” (w konstytucji z 1791 r. było to “dobro powszechne”) oraz wolność człowieka i jego godność (w konstytucji z 1791 r. była to “wolność narodu i niepodległość kraju”). Autorzy nowej ustawy zasadniczej, odrzucając kategorię ludu pracującego miast i wsi (Konstytucja 1952), podmiotem władzy zwierzchniej czynią Naród Polski (w świetle konstytucji naród stanowi więc kategorię polityczną, wspólnotę równoprawnych obywateli, nie zaś kategorię etniczną). W preambule konstytucyjnej mamy też deklarację budowania społeczeństwa obywatelskiego oraz expressis verbis wyrażone najważniejsze wartości państwa obywatelskiego: poszanowanie wolności i sprawiedliwości, współdziałanie władz, dialog społeczny, umacnianie uprawnień obywateli i ich wspólnot, dbanie o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi. – wszystkich obywateli Rzeczypospolitej...Wpisany w treść konstytucji model budowania społeczeństwa obywatelskiego opiera się na 3 zasadach prawnych: państwo prawne, system demokratyczny i zasady sprawiedliwości społecznej (realizowane przez prawo). Trzeba przyznać, że wybór takich zasad jest również wyborem europejskim, nie tylko ze względu na tradycję, ale również ze względu na treści, które zawarte są w Statucie Rady Europy.Bardzo pojemne jest pojęcie tożsamość narodowa. Istotnym składnikiem tożsamości narodowej jest świadomość wspólnych dziejów, wspólnej przeszłości, wspólnych przodków. Niezwykle ważnym składnikiem jest też język, którego rola wzrasta zwłaszcza w tych momentach historycznych, gdy naród traci własne państwo. |