CBR » AKTUALNOŚCI
  
17 marca 2010
ul. Grodzka 64, s. 207
Grażyna Urban-Godziek, „De consolatione somni”, czyli jak za pomocą snu uwolnić się od udręk miłosnych. Boecjańsko-Petrarkijski motyw w ujęciu humanistów (G. Pontano, J. Secundus, J. Kochanowski)
  
  
Informacje

Zawarty w De consolatione philosophiae Boecjusza obraz Pani Filozofii pocieszającej skazanego na śmierć filozofa w literaturze średniowiecza i renesansu ewoluował w kierunkach dość nieoczekiwanych. Zwłaszcza przetworzenie tego motywu w poezji miłosnej Petrarki i użycie przezeń w funkcji żałobno-konsolacyjnej zadecydowało o podwójnym – żałobnym i miłosnym zastosowaniu w późniejszej literaturze. Z jednej strony, za pośrednictwem Boccaccia, motyw consolatio somni połączony z formą visio dał początek poezji mającej na celu pocieszenie żałobnika po stracie ukochanej osoby – najczęściej przedwcześnie zmarłej kobiety, dziewczynki (np. Małgorzata z Nawarry, J. Kochanowski); z drugiej zaś – okazał się wielce użyteczny w liryce „niespełnionej miłości”, znajdując szereg różnorakich realizacji w ramach konwencji elegijnej, petrarkistowskiej, antypetrarkistowskiej czy też w barokowej poezji konceptystycznej (G.B. Marino i jego naśladowcy).

Senne marzenie erotyczne: połączenie we śnie jako substytut realnego spełnienia miłosnego, niemożliwego w rzeczywistości ze względu na śmierć ukochanej bądź jej obojętność lub zdradę – jako temat literacki występuje nader często w łacińskiej poezji humanistycznej od połowy XV w. W dziełach tych motyw consolatio somni, o potencjale równocześnie erotycznym i tanatycznym, wyraża doświadczenia graniczne – może służyć próbie zatrzymania umierającej miłości, ale też oderwania się od dręczącej namiętności przez śmierć – w bezpiecznej przestrzeni snu; by finalnie uzyskać pocieszenie. Jest to literacka filologiczna „gra”, prowadzona z wielką wrażliwością psychologiczną i świadomie odwołująca się do filozoficznych (gł. platońskich) źródeł motywu, która, nierzadko w lekkiej humorystycznej formie, penetruje głębię człowieczeństwa dopełniającego się w miłości i śmierci.

W referacie niniejszym zaprezentowane zostaną trzy różnorakie przykłady zastosowania consolatio somni w łacińskiej poezji humanistycznej: Giovanniego Pontano (1429-1503), Janusa Secundusa (1511-1536) i Jana Kochanowskiego (1530-1584).